Fort Leopold bevindt zich net buiten de oude stadskern van Diest, vlakbij het station. Oorspronkelijk maakte het deel uit van de 19e-eeuwse verdedigingswerken rond Diest. Het fort is enigszins uit het oog onttrokken en daardoor vrij onbekend voor de meeste bezoekers. Momenteel is het fort en omliggende gronden eigendom van Agentschap Natuur en Bos. De donkere koele gangen van het fort vormen namelijk een belangrijke overwinteringsplaats voor vleermuizen. Fort Leopold is niet toegankelijk voor bezoekers.
Geschiedenis van Fort Leopold
Fort Leopold was een belangrijk onderdeel van de 19e eeuwse verdediginggordel rond Diest waarvan de aanleg in 1837 startte. De bouw van Fort Leopold zelf startte in 1841 en duurde tot 1845.
Het fort is een vooruitgeschoven, zelfstandig fort dat de belangrijke punten vóór de kernvestiging verdedigt. Het ligt volledig ingebed in de zuidflank van de Lazarijberg en is door zijn aarden dekkingen en wallen vrijwel volledig aan het oog onttrokken. Het fort bezat een dubbele opdracht: enerzijds verhinderen dat de stad vanop deze hoogte werd beschoten, anderzijds het noordelijk stadsfront beschermen tegen een mogelijke aanval, door de vijand langs achter te bestoken met de zgn. revers- of traditore batterijen. Om langs alle zijden de omgeving onder vuur te kunnen houden werd geopteerd voor een torenfort van twee bouwlagen op cirkelvormige plattegrond, waarbij de open keelzijde naar de stad is gericht.
Volgens critici was Fort Leopold het slechts uitgevoerde en uitgedachte vestingwerk van Diest. Het geheel passieve, ongeflankeerde Fort bevindt zich té dicht bij de kernvesting en zou te weinig geschut kunnen bieden langs de Schaluynberg.1
Vooraleer men in 1841 begon aan de werkzaamheden van het Fort, was het zijn functie eigenlijk reeds voorbijgestreefd. Nederland vormde na de ondertekening van een verdrag in 1839 immers geen dreiging meer. Doch werd de “gelegenheidsvesting” van Diest in allerijl afgewerkt. De aanleg van de vesting van Diest was als het ware een leerschool voor de Belgische Genie. Bij aanvang van de werken had het genie-korps zelfs geen officieren die enige ervaring hadden met vestingbouw. De oudste metselwerken waren dan ook van zeer slechte kwaliteit, door de gebrekkig bewerkte bakstenen en helemaal niet bestand tegen opkruipend vocht etc.2
Slechts 3 jaar na voltooiing werd Fort Leopold in 1848 verbouwd tot annex van de Leuvense gevangenis om onderdak te bieden aan een tucht-compagnie.
Verbinding met de stadswallen
De ingang van het fort was beschermd door 2 (verdwenen) caponnières in de hoofdgracht. De toegangsweg van het fort stond in verbinding met de stadswallen via Kazemat de Leuvenaar.
Tussen Fort Leopold en de Citadel bestond tevens ook een visueel contact dat nodig was om de operaties te kunnen coördineren.
Fort Leopold vandaag
Sinds 1996 is Fort Leopold een beschermd monument. Na jaren van leegstand werd in 2009 de verkoop van het fort goedgekeurd door de top van Defensie3. Het duurde echter tot 2018 vooraleer het fort dan eindelijk officieel te koop werd aangeboden. Stad Diest had echter geen interesse om het fort te kopen en hoopte op een privé-investeerder((Het Nieuwsblad, 31/08/2018 )). In 2020 verkocht het Belgische Leger het fort aan het Agentschap Natuur en Bos, dat het groen rondom het fort reeds in beheer had, doch aanvankelijk geen interesse had in het fort zelf. Samen met de FOD Financiën heeft Agentschap Natuur & Bos nu toch een deal gesloten over de verkoop van het Fort. Net als de andere restanten van de vestingwerken van Diest, vormt Fort Leopold namelijk een belangrijke overwinterplaats voor vleermuizen.
Fort Leopold is niet toegankelijk voor bezoek.
Historische foto’s van Fort Leopold
- Menno David van Limburg Stirum, Aantekeningen van een uitstapje naar Engeland en België in 1852 …, Volume 1, P37 [↩]
- Menno David van Limburg Stirum, Aantekeningen van een uitstapje naar Engeland en België in 1852 …, Volume 1, P38 [↩]
- HLN, 30/08/18 [↩]