De collectie van het Stedelijk Museum De Hofstadt Diest bevat een prachtig schilderij in Barokstijl, afkomstig van de hand van Pieter Jacob de Craen. Het schilderij werd omstreeks 1800 vervaardigd en toont “Het Groot Spui”, de plek waar vroeger de Demer de stad binnen stroomde.
Ligging van de Grote en Kleine Spui
Om de ligging van het Grote Spui te bepalen heb ik er de oude 18e eeuwse plattegronden op nageslagen. Die vertellen ons dat het Groot Spui gelegen was op de plek waar nu de huidige Petrolpoort gelegen is. Zoals de naam ook doet vermoeden was er ook een Klein Spui. Op deze plaats ligt nu de huidige Saspoort, waarlangs de Demer binnenkort weer de stad binnenstroomt.
Met behulp van de Ferrariskaart heb ik een waarheidsgetrouwe vergelijking proberen te maken met de huidige situatie.
De tijdsgeest van het schilderij:
Het schilderij is omstreeks 1800 geschilderd in de periode tussen de Franse Revolutie en de Belgische Revolutie. Na de bezetting en plundering van Diest tijdens de Boerenkrijg in 1798 werd dit een historische plek.
Vlakbij het Groot Spui ligt namelijk hetgeen we nu kennen als het “Boerenkrijgplein”, waar ooit de kanonnen opgesteld stonden om de stad te verdedigen. 4 dagen lang werd de stad bezet door het boerenleger van 6.000 soldaten groot, terwijl de Fransen de stad met evenveel soldaten omsingelden. Nadat het boerenleger ‘s nachts de stad ongezien weet te ontsnappen, blijven de Franse Sansculotten radeloos achter en slaan ze tot het plunderen van de stad en vermoorden van onschuldige inwoners.
Interessante details:
De details in dit werk vertellen ons veel over de periode waarin het schilderij gemaakt is. Rechts zien we het Sashuis alsook de restanten van de middeleeuwse stadswallen.
Op de voorgrond zijn er enkele mannen hout aan het zagen. Een vrouw die borstvoeding geeft kijkt toe. Langs de Demer zien we links centraal een man met iets wat lijkt op een fuik. Aangezien hij nog niets gevangen heeft is het onduidelijk of hij hiermee probeert te vissen. Mogelijk is hij bevers of ratten aan het vangen.
Verderop langs de Demer zien we ook een bootje op de Demer. Daarboven herkennen we de windmolen van Schoonaerde. Tenslotte centraal aan de horizon zien we de kerk van Schaffen.
Bronnen en nuttige links:
- Barok In Vlaanderen – https://barokinvlaanderen.vlaamsekunstcollectie.be/nl/kunstwerk/het-grote-spui-te-diest